Woorden geven aan wat jonge kinderen aanwijzen

Sommige jonge kinderen praten nog niet. Maar ze willen vaak wel iets duidelijk maken. Bijvoorbeeld door iets aan te wijzen. Dat is een goed moment om woorden te gebruiken. “Als een kind iets aanwijst, proberen we daar iets verbaals aan toe te voegen”, zegt Priscilla Jongman, jeugdhulpverlener bij het Dagprogramma jonge kind bij Eigen-Wijs in Rotterdam. “Dan vragen we: ‘Wat wil je?’ of zeggen we: ‘Dat is een appel!’ Zo leert een kind: ik kan taal gebruiken om begrepen te worden.”

Pivotal Response Treatment (PRT) is een behandelvorm die door gro-up jeugdhulp wordt ingezet om kinderen met een achterstand in hun taalontwikkeling te helpen bij het aanleren van taal. Jeugdhulpverleners zetten dit thuis en op locaties zoals het Dagprogramma jonge kind in. De aanpak richt zich op wat het kind interesseert. Met plezier als uitgangspunt. Bij PRT leert het kind sociaal-communicatieve vaardigheden zoals:

• Vragen stellen
• Opmerkingen maken
• Weten hoe je het gesprek met anderen aangaat
• Oogcontact maken
• De beurt nemen
• Taal gebruiken
• Imiteren
• Gespreksvaardigheden
• Emoties herkennen
• Sociale regels

Trekt een kind steeds naar de autohoek? “Dan pakken we juist daar de taal erbij”, zegt Priscilla. “Als het kind bij het aanwijzen een eerste klank zegt, zoals ‘to’, herhalen we dat en vragen we: ‘Au-to. Wil je met de auto spelen?’”

Bij PRT corrigeren we niet, benadrukt Priscilla. “We reageren positief op elk initiatief dat het kind neemt om te praten. Alle manieren waarop een kind contact met je zoekt, elke klank dat het zegt, is een stap. Daarmee stimuleer je het kind dat het woorden mag geven aan dingen om zich uit te drukken. En dat de ander het dan begrijpt. We ondersteunen ook ouders om thuis met deze uitdaging om te gaan.”

Sommige ouders, zeker als zij zelf ook de Nederlandse taal nog niet goed spreken, vertrouwen op non-verbale communicatie om zich verstaanbaar te maken. Met een gebaar of wijzen. Of het voelt vreemd om tegen hun kind te praten als het nog niet terugpraat. Maar op school gaat dat anders. Dan is verbale communicatie belangrijk. Om de juf te begrijpen. En om mee te doen met klasgenoten.

Priscilla herinnert zich een moeder die in het begin niet tegen haar kind sprak. Ze wees bijvoorbeeld alleen naar de kapstok. Priscilla liet zien hoe het helpt om er woorden bij te gebruiken, zoals: ‘Doe je tas maar af’ of ‘Hang je tas maar op.’ Daardoor leerde het kind woorden en begon het ook zelf meer te praten. De zinnen worden kort gehouden, zodat het kind ze sneller begrijpt. Bij PRT herhalen we vaak dezelfde woorden of zinnen drie keer, zodat kinderen deze sneller leren herkennen en gebruiken.

Thuis is Nederlands niet altijd de voertaal. Zo noemde een moeder een appel ‘rood’ en een sinaasappel ‘oranje’. Haar dochter nam dit over. Op het dagprogramma sprak ze ook over kleuren. Priscilla liet de moeder zien wat er gebeurt als ze bij elk wijzend gebaar het bijpassende woord geeft. “Wil je de appel?” Op een dag kwam de moeder stralend naar Priscilla toe: “Ik begrijp mijn dochter! Ze praat tegen mij. Ik weet wat ze bedoelt.”

“Dan zie je ouders blij en zelfverzekerd worden”, zegt Priscilla. “Omdat ze merken: als ik taal gebruik, gaat mijn kind ook praten. Daarmee kan mijn kind vertellen wat het wil.”