Tips voor zelfredzaamheid bij kinderen van 2 tot 6 jaar

Hoe wordt je peuter of kleuter meer zelfredzaam?

Zo lang lijkt het misschien nog niet geleden dat je kind voor alles op jou aangewezen was. Maar je baby wordt een dreumes, je dreumes een peuter en je peuter wordt een kleuter. En met leeftijd komt steeds meer zelfredzaamheid. Hoe weet je nou welke dingen je kind zelf kan doen en voor welke dingen hij of zij jou nog nodig heeft?

Zelfredzaamheid kinderen

Laten we eerst eens scherp krijgen wat zelfredzaamheid precies is. Zelfredzaamheid bij kinderen betekent eigenlijk het vermogen om bepaalde taken en verantwoordelijkheden zelfstandig uit te voeren, met als doel zichzelf te kunnen redden in situaties. Het kan daarbij gaan over allerlei soorten vaardigheden en capaciteiten. Denk bijvoorbeeld aan fysieke zelfredzaamheid, zoals het aantrekken van schoenen. Maar het gaat ook over emotionele zelfredzaamheid, wat onder andere betekent dat je kind steeds beter leert omgaan met teleurstellingen of met vragen.

Zo stimuleer je de zelfredzaamheid van je kind

Zelfredzaamheid ontstaat deels vanzelf, maar je kunt als ouder wel degelijk dingen doen om het te stimuleren. Zo helpt het om een omgeving te creëren waarin je kind zich veilig en vrij voelt om dingen te verkennen en ontdekken. Laat hem of haar eigen keuzes maken, zoals het kiezen van kleding of speelgoed, om de gevoelens 'ik-doe-dit-zelf’ en ‘ik-kan-dit-zelf' te bevorderen. Als je je kind iets zelf laat doen, geef hem of haar dan de tijd. Het dichtknopen van die jas of aantrekken van de schoenen zal niet meteen goed gaan, geef je kind de ruimte om te proberen. En benoem juist dat oefenen de manier is om nieuwe dingen te leren. Geef een compliment over doorzettingsvermogen als je ziet dat je kind het nog eens probeert. Die positieve manier van opvoeden is het effectiefst.

Als als je eigenlijk al een kwartier te laat bent voor de verjaardag van oma, zit je niet te wachten op een moeizaam keuzeproces.

Zo ga je ermee om als je peuter opeens van alles zelf wilt doen

Het is supermooi als je peuter opeens allerlei activiteiten zelfstandig wil ondernemen, maar soms kan die eigen wil ook een beetje onhandig zijn. Want, tuurlijk, je gunt het je kind om zelf te bepalen welke kleren hij of zij draagt. Maar als je eigenlijk al een kwartier te laat bent voor de verjaardag van oma, zit je niet te wachten op een moeizaam keuzeproces. Het helpt in zo’n geval om bijvoorbeeld twee opties aan te bieden: "Wordt het je groene of rode shirt?”. Zo geef je je kind alsnog het gevoel van controle en leert het zelfstandiger te worden. Maar dat neemt niet weg dat je als ouder soms nou eenmaal engelengeduld moet hebben. Van de eerste tot de laatste dag op deze planeet leert je kind van alles. Maar om het behapbaar te houden, focussen wij ons hier op kinderen van 2 tot 6 jaar.

10 dingen die je 2- of 3-jarige peuter zelf kan

Natuurlijk is elk kind anders, ook wat betreft de manier en snelheid waarop een kind zelfredzaamheid ontwikkelt. Toch kunnen we wel iets zeggen over activiteiten of taakjes waar een 2- of 3-jarige (met begeleiding) mee kan oefenen. We hebben er tien voor je verzameld.

Speelgoed terugleggen

Met een beetje geluk krijg je je kind zo ver om al het speelgoed dat hij of zij uit de doos heeft gehaald even later weer terug te leggen. Ja, dat gaat je een hoop opruimwerk schelen!

Tandenpoetsen

Als je kind 2 of 3 is, is de kans groot dat tandenpoetsen deels zelfstandig lukt. Poets wel altijd nog even na om er zeker van te zijn dat ook de moeilijker bereikbare plekjes schoon zijn.

Naar de wc gaan

Bij het proces van zindelijk worden is het goed om steeds te kijken wat je kind al zelf kan. Oefen samen bijvoorbeeld met het omhoog doen van de wc-bril en het aan- en uitdoen van de luier.

Bekijk onze tips over zindelijk worden

Een fris gezicht

Als ouder van een jong kind ben je vaak gewend om na het eten even een doekje over het gezichtje te halen. Maar met wat oefening lukt het peuters vaak best goed om dit zelf te doen. Een spiegel kan daarbij soms wel handig zijn.

Handen wassen

Handen wassen met water en zeep moet lukken, zeker als jij er als ouder een handje bij helpt.

Boekjes lezen

Shakespeare is nog wat hoog gegrepen, maar je kind is op de leeftijd gekomen dat hij of zij zelf boeken met plaatjes kan pakken en bekijken. Zorg er dus voor dat ze makkelijk voor het grijpen liggen.

Puzzels leggen

Ook hier geldt uiteraard dat het afhankelijk is van de moeilijkheidsgraad. Probeer erachter te komen welke moeilijkheidsgraad bij je kind past. Niet te makkelijk en niet te moeilijk, maar soms is een beetje uitdaging hartstikke goed.

Kleren uit- en aandoen

Geef je kind eens de kans om zelf zijn of haar kleren aan- of uit te trekken. Veel peuters zijn er al best behendig in. En anders helpt het om veel te oefenen. Er zal zeker in het begin weleens iets binnenstebuiten of achterstevoren zitten, maar je kind zal trots zijn als het gelukt is.

Kleren kiezen

Peuters vinden het vaak hartstikke leuk om zelf een outfit te kiezen. En duurt het iets te lang? Geef dan de keuze uit bijvoorbeeld twee broeken en twee truien.

10 dingen die je 4- of 5-jarige kleuter zelf kan

‘Wat gaat het hard’ is een zin waarop je jezelf misschien weleens betrapt. En dat is niet gek. Als je kind rond de 4 of 5 is, leert het weer allemaal nieuwe dingen en wordt hij of zij steeds zelfstandiger. We hebben ook 10 activiteiten en taken verzameld waar een kind van die leeftijd mee kan oefenen.

Zichzelf aankleden

Waar het bij de jongere kinderen nog beperkt blijft tot simpele handelingen als het over het hoofd trekken van een T-shirt, kunnen kinderen van 4 of 5 zichzelf meestal helemaal aankleden.

Met vork en lepel eten

Motorisch lukt het waarschijnlijk om zelfstandig te eten met vork en lepel, nu nog hopen dat ze het eten ook lekker vinden. Drinken zonder te morsen lukt vanaf deze leeftijd vaak ook.

Helpen met de tafel dekken en afruimen

Verwacht nog geen volleerd serveerder met vier borden op één arm, maar je kunt je kind wel vragen om wat spullen naar tafel of terug naar de keuken te brengen.

Naar de wc gaan

Misschien heeft je kind zo nu en dan nog wat hulp nodig, maar waarschijnlijk kan hij of zij grotendeels zelfstandig naar de wc voor kleine of grotere boodschappen.

Fietsen zonder zijwieltjes

De een heeft meer fietstalent dan de ander, maar over het algemeen kunnen kinderen vanaf een jaartje of vijf zonder zijwieltjes fietsen.

Knippen

Dit is ook de leeftijd waarop een kind met een schaar leert om te gaan. Het is wel goed om uit te leggen hoe je een schaar veilig kunt gebruiken. Knip samen bijvoorbeeld mooie vormen uit papier met vouwblaadjes.

Veters strikken

Op school wordt meestal in groep 1 of 2 begonnen met het oefenen van veters strikken en kinderen zijn gemiddeld tussen de 4 en 8 jaar wanneer ze het onder de knie hebben.

Handen wassen voor het eten

Dit is een mooie leeftijd om de gewoonte van het handen wassen voor het eten aan te leren. Al zal je je kind er zeker aan het begin nog vaak genoeg aan moeten herinneren.

Zelf van de trap af

Je kind is inmiddels waarschijnlijk ook sterk en motorisch verfijnd genoeg om zelf van de trap af te gaan. Maar houd, zeker aan het begin, natuurlijk een oogje in het zeil.

Eigen naam schrijven

Volzinnen zullen nog even op zich laten wachten, maar het kunnen schrijven van de eigen naam is natuurlijk al een hele mooie mijlpaal.

Zo stimuleren we zelfstandigheid op de kinderopvang

Op onze kinderopvanglocaties werken we dagelijks met duizenden kinderen. Kinderen die elke dag iets zelfstandiger worden. We observeren de kinderen zo goed mogelijk om erachter te komen wat ze zelf kunnen en waar ze nog wat hulp bij nodig hebben. We geven ze veel ruimte om dingen te proberen. Zo kan een baby zelf de luier vasthouden, een peuter zichzelf aankleden en kleuters helpen gezellig met het dekken en afruimen van de tafel. We proberen er zoveel mogelijk een ritueel van te maken, zodat ze weten wat er verwacht wordt. Als we merken dat een kindje er klaar voor is om te oefenen met nieuwe activiteiten, dan geven we hem of haar die kans. Zo zetten de kinderen elke dag stapjes op weg naar zelfstandigheid.

Tips voor zelfredzaamheid bij kinderen van 2 tot 6 jaar